انتقال جنین
انتقال جنین آخرین مرحله از مراحل لقاح آزمایشگاهی یا به عبارتی همان IVF است . فرایندی که در طی آن جنین حاصل از لقاح اسپرم و تخمک در رحم مادر جای میگیرد . ابزار این انتقال دستگاه سونوگرافی است که پزشک متخصص با استفاده از آن جنین های باکیفیت خوب را در روز سه یا پنج پس از تزریق درون سلولی (ICSI) یا کشت آزمایشگاهی (IVF) درون رحم قرار می دهد ، در مطلبی که توسط تیم مرکز تحقیقات و درمان ناباروری ژیوار گردآوری شده است, مراحل انتقال جنین, شرایط موفقیت و مراقبت های لازم پیش و پس از آن به طور کامل برای شما توضیح داده شده است .
چه کسانی باید برای بارداری موفق به سراغ انتقال جنین ( IVF ) بروند ؟
بانوانی که لوله های فالوپ آنها دچار آسیب یا انسداد است، حتی اگر جراحی های قبلی نتیجه بخش نبوده باشد.
افرادی که با اختلالات شدید در تخمک گذاری یا نارسایی زودرس تخمدان روبرو هستند.
بیمارانی که مبتلا به اندومتریوز هستند، به ویژه در مراحل متوسط تا شدید بیماری.
زنانی که دچار فیبروئید های رحمی بزرگ یا متعدد می باشند.
زوج هایی که مشکل ناباروری مردانه دارند، از جمله کاهش قابل توجه در تعداد، کیفیت یا تحرک اسپرم.
فرایند انتقال جنین
فرایند انتقال جنین یکی از مراحل نهایی درمان ناباروری است که در آن , جنین های آماده و سالم به کمک ابزار ظریف و مخصوصی به داخل رحم منتقل می شوند این مرحله بدون نیاز به بیهوشی و معمولاً بدون درد انجام می شود و تنها چند دقیقه زمان می برد ، رعایت دقیق توصیه های پزشکی پیش و پس از انتقال نقش مهمی در افزایش احتمال موفقیت درمان دارد .
آمادگی های پیش از انتقال جنین
- آمپول پروژسترون را طبق دستور پزشک معالج از زمان تخمک گیری تا روز انتقال جنین به رحم تزریق کنید .
- در صورت انتقال جنین فریز , داروهای تجویز شده جهت اماده سازی اندومتر را تا روز انتقال و بعد از آن باید ادامه دهید .
- از زمان تخمک گیری تا انتقال جنین از رابطه زناشویی پرهیز کنید .
- قبل و بعد از انتقال استراحت کافی داشته باشید به بدن خود استراحت بدهید و از فعالیت های شدید خودداری کنید .
- از گرمای شدید به خصوص در ناحیه شکم و رحم خودداری کنید ، این امر می تواند سیستم تولید مثلی شما را غیرقابل تنظیم کند و بر موفقیت انتقال جنین شما تاثیر بگذارد .
- رژیم غذایی پرچرب و کم کربوهیدرات بخورید تا التهاب را در سراسر بدن کاهش دهد .
- از محصولات شیمیایی موجود در لاک ناخن , برخی شامپوها , مواد پاک کننده و غیره اجتناب کنید .
- در روز انتقال با مثانه پر در مرکز درمانی حضور پیدا کنید ( تصویر زیر ) .
ضخامت مناسب آندومتر رحم در زمان انتقال جنین
از نظر پزشکی ضخامت مطلوب آندومتر در حدود 10 میلی متر بوده و ضخامت کمتر از 7 میلی متر می تواند با کاهش شانس لانه گزینی و بارداری در ART همراه باشد . از این رو ضخامت آندومتر در جریان روش های کمک باروری و دریافت داروها توسط بیمار و با استفاده از سونوگرافی ترانس واژینال بررسی خواهد شد . در این نوع از سونوگرافی از یک پروب ترانس واژینال با فرکانس بالا که از طریق واژن وارد بدن شده و امکان مشاهده دقیق تر ساختارهای لگنی , به ویژه رحم و آندومتر را فراهم می سازد . این تکنیک نسبت به سونوگرافی شکمی , وضوح بالاتری در ارزیابی ضخامت و الگوی آندومتر دارد .
در فرایند انتقال جنین , وجود آندومتر با ضخامت بین ۷ تا ۱۴ میلی متر و برخورداری از الگوی «سه خطی» (Triple-line pattern) به عنوان وضعیت مطلوب در نظر گرفته می شود . در الگوی سه خطی آندومتر در تصویر سونوگرافی ترانس واژینال , دارای یک خط روشن در داخل رحم و دو خط تاریک تر در میانه رحم است (تصویر زیر) . این الگو منعکس کنندهی آندومتری است که در آن لایهی پایه و لایهی عملکردی از یکدیگر جدا شدهاند . علاوه بر اهمیت ضخامت آندومتر در زمان انتقال جنین , این مسئله با میزان تولد به دنبال درمان IVF/ICSI در ارتباط است; به طوریکه میزان تولد در آندومتری با ضخامت کمتر از 5 میلیمتر با کاهش 50 درصدی همراه است .
مراحل انتقال جنین
انتقال جنین عملی سریع و بدون درد است که معمولاً نیازی به آرام بخش یا بیهوشی ندارد . بااین حال بهتر است در روز انتقال به دلیل نیاز به بیهوشی احتمالی , بیمار ناشتا بوده و آنتی بیوتیک نیز استفاده نکند . همچنین در روز انتقال , مثانه بیمار باید پر باشد; زیرا به وضوح بهتر تصویر سونوگرافی در زمان انتقال کمک می کند .
در زمان انتقال , بیمار به کمک پرستار در شرایط استریل به اتاق عمل منتقل شده و در وضعیت خوابیده به پشت قرار می گیرد دهانه رحم با استفاده از محیط کشت آزمایشگاه شستشو داده شده و رحم برای مشاهده مسیر حرکت کاتتر انتقال جنین توسط پروب شکمی دستگاه سونوگرافی بررسی می شود .
در همین زمان در آزمایشگاه , متخصص جنین شناسی , جنین هایی را که از پیش , کیفیت آنها بررسی شده و شرایط مساعد و مطلوب برای انتقال دارند , از انکوباتور خارج کرده , نام و نام خانوادگی مادر را بر روی ظرف کشت جنین با نام و نام خانوادگی بیمار بستری شده تطبیق داده و توسط شاهدین (دستیاران جنین شناسی و اتاق عمل) تایید میکند . جنین های منتخب با اعلام آمادگی پزشک متخصص درون کاتتر بارگذاری شده و به اتاق عمل منتقل می شوند .
جنین های بارگذاری شده از طریق دهانه رحم به بالای رحم هدایت و رها می شوند . با توجه به تغییر طول فضای آندومتر در هر بیمار , بهترین مکان برای رهاسازی جنین براساس عمق حفره رحم تعیین می شود . میزان بارداری با فاصله قطره محیط کشت حاوی جنین از سطح فوندوس در ارتباط بوده به طوریکه بیشترین میزان بارداری در فاصله یک سانتی متری قطره محیط کشت از این قسمت گزارش شده است (تصویر زیر) .
پیش از آن که خاتمه عمل اعلام شود , جنین شناس کاتتر را سریعاً در آزمایشگاه بررسی میکند تا مطمئن شود جنینی در داخل کاتتر باقی نمانده است . با اعلام تایید انتقال موفق از سوی جنین شناس , بیمار پس از یک استراحت کوتاه می تواند ترخیص شود . کل این فرایند از ابتدا تا انتها 10 تا 15 دقیقه طول می کشد .
بعد از انتقال جنین چه باید کرد ؟
یکی از مهم ترین ترس های مادران بعد از انتقال جنین , ترس از جابه جایی جنین پس از ایستادن و حتی راه رفتن است . اما خبر خوش این است که پس از انتقال , محدودیت های جزئی وجود دارد و شما مجبور نیستید تمام مدت روی تخت باشید . معمولاً بعد از انتقال جنین و چند دقیقه استراحت , شما می توانید بلند شوید , مثانه خود را خالی کنید و به خانه بروید . بااین حال چند نکته وجود دارد که می تواند به افزایش شانس بارداری شما کمک کند:
توصیه های مهم پس از انتقال جنین
داروهای خود را طبق توصیه پزشک به موقع و مرتب استفاده کنید.
تا آنجا که می توانید استرس خود را با روش هایی مانند ارتباط معنوی، آرامش ذهنی، پیاده روی و گوش دادن به موسیقی کاهش دهید. بر اساس مطالعات انجام شده کاهش استرس با افزایش شانس بارداری در مادر ارتباط مستقیم دارد.
تغذیه مناسب و سالم داشته باشید.
از گرفتن دوش آب گرم و هر آنچه که سبب افزایش گرمای بدن می شود، مانند استفاده از سونا و جکوزی دوری کنید.
رابطه جنسی خود را تا زمان انجام تست بارداری (دو هفته بعد) محدود کنید.
اگر اهل دعا هستید، دعا کنید و تلاش کنید مثبت فکر کنید.
خانم هایی که تحت درمان IVF هستند و انتقال جنین انجام داده اند , باید تمام داروهای مصرفی خود را بشناسند و با دستور پزشک خود , داروها را قطع کرده یا تغییر بدهند . به طور معمول داروهای مصرفی پس از انتقال جنین به رحم , به قرار زیر خواهند بود:
داروهای هورمونی
پس از انتقال جنین پزشک برای شما داروی پروژسترون را به منظور حمایت از جنین و لانه گزینی آن تجویز میکند . نحوه مصرف این دارو می تواند به صورت خوراکی یا تزریقی باشد . علاوه بر این ممکن است همراه با پروژسترون داروی استروژن نیز برای شما تجویز شود . داروها را مرتب مصرف کنید و از قطع کردن دارو بدون مشورت پزشک پرهیز کنید .
مکمل های دارویی
در کنار داروهای هورمونی ممکن است مکمل هایی مانند ویتامین ها به ویژه ویتامین D و همین طور اسید فولیک برای شما تجویز گردد که لازم است در مصرف مرتب و مطابق با دستور پزشک کوشا باشید .
انواع انتقال جنین
انتقال جنین می تواند روزهای سه (جنین مورولا) و یا پنج (جنین بلاستوسیست) بعد از IVF/ICSI انجام شود ، برخی مواقع بنا بر نظر پزشک متخصص و شرایط بیمار ممکن است انتقال به یک تا چند ماه بعد موکول شود که در این چنین مواردی جنین های بیمار منجمد و در زمان مقرر از انجماد خارج شده و سپس به رحم مادر منتقل می شوند ، روشی که در آن جنین بدون طی فرایند انجماد و ذخیره سازی در آزمایشگاه به بدن مادر منتقل می شود را Fresh embryo transfer و فرایندی که جنین در دمای 196- درجه سانتی گراد ذخیره شده و پس از ذوب به رحم منتقل می شود را Frozen embryo transfer یا به اختصار FET می گویند .
چه تعداد جنین باید به بیمار منتقل شود ؟
یکی از سوالات متداول بیماران در زمان انتقال , تعداد جنین های انتخابی برای انتقال است . بسیاری از زوجین تصور می کنند که هر چه تعداد جنین های بیشتری برای آنها منتقل شود , احتمال بارداری نیز بیشتر می شود . این تصور حتی گاهی اوقات منجر به مناقشه میان پزشک و بیمار می گردد و زوج تحت درمان در روز انتقال به انتقال دو یا سه جنین اصرار می ورزند . اما حقیقت این است که کلینیک های باروری و حتی کشورهای مختلف سیاست های متفاوتی در مورد تعداد جنین هایی که به رحم مادر منتقل می شوند , دارند . از نظر علمی و پزشکی , کیفیت جنین ها , سن مادر و شرایط بارداری مادر پیش از ورود به چرخه درمان در این انتخاب حائز اهمیت هستند .
بد نیست بدانید که یکی از دلایل مهم انتقال یک جنین به مادر جلوگیری از عوارضی است که چندقلویی می تواند برای مادر , بارداری و حتی نوزاد متولد شده به همراه داشته باشد . طی سه دهه اخیر ART به شکل گسترده ای در درمان ناباروری به کار گرفته شده و این امر به همراه بالارفتن سن بارداری سبب افزایش چشمگیر حاملگی های چندقلویی شده است . چندقلویی به دلیل تولدهای زودرس و عوارض جانبی شدید اساسی ترین مشکل ART به شمار می رود . پزشکان و متخصصان همواره تلاش می کنند تا در انتقال جنین بهترین کیفیت بر اساس مورفولوژی انتخاب شود , اما میانگین توان لانه گزینی برای جنین های انتقال یافته همچنان کمتر از پنجاه درصد است . ازاین رو در مواردی که شانس لانه گزینی پایین است , به طور معمول انتقال چند جنین برای جبران این ناتوانی در نظر گرفته می شود . خطرات بارداری چندقلویی بر سلامت مادران در سطح گسترده ای موردمطالعه قرار گرفته و اطلاعات موجود نشان می دهد , بارداری های چندقلویی سبب افزایش خطر مرگ مادر در مقایسه با بارداری تک قلویی , به ویژه در کشور های درحال توسعه می شود (جدول 1) .
با توجه به آن چه که گفته شد در صورت مناسب بودن کیفیت جنین ها و شرایط مادر , همواره الویت با انتقال یک جنین به ویژه در خانم های زیر 35 سال بوده و این روند برای خانم های بین 35 تا 38 سال نیز توصیه میشود برای سنین بالاتر و یا زمانی که جنین با کیفیت خوب شکل نگرفته است , با نظر پزشک متخصص انتقال دو جنین و گاهی سه جنین برای بیمار پیشنهاد خواهد شد .
| 📑عوارض بارداری‌های چندقلویی | ||
| عوارض مادری | عوارض رحمی | عوارض جنینی |
| - سقط خود به خودی آنمی - دیابت بارداری - تولد زودرس - پره اکلامپسی - ویار شدید بارداری - افزایش زایمان به روش سزارین | - خونریزی پس از زایمان - جفت سر راهی - افتادگی جفت - پارگی زودرس کیسه‌ی آمنیون - پیچ خوردگی بندناف | - عدم تناسب رشد جنین - محدودیت رشد داخل رحمی - از دست رفتن یک یا هر دو جنین - ناهنجاری‌های مادرزادی - سندرم انتقال خون دوقلوها - سندرم انتقال خون معکوس شریانی در دوقلوها (TRAP) |
انجماد جنین در چه مواردی انجام میشود ؟
- وقتی تعداد جنین های حاصل از IVF از تعداد مورد نیاز برای انتقال بیشتر باشد جنین های اضافه فریز شده و در صورت نیاز در سیکلها و یا سالهای آتی از انها استفاده میشود .
- تحریک بیش از حد تخمدان یا سندرم OHSS
- در مواردی که زوج شرایط بارداری را ندارند بدلیل بیماری خاص , شرایط اقتصادی , تحصیلی , مهاجرت و .. ..
- مواقعی که در سونوگرافی واژینال , ضخامت و نمای اندومتر برای انتقال مناسب نیست جنین ها فریز شده و در سیکل های بعدی با صرف هزینه کمترمنتقل میشوند .
- حفظ باروری به دنبال جراحی کیست های اندومتریوما در بیماران اندومتریوزی
- در مواردی که رحم اصلا شرایط انتقال جنین را ندارد مثل چسبندگی شدید داخل رحمی , فیبروم با اثر فشاری بر اندومتر یا پولیپ رحم که قبل از کاشت جنین , عمل جراحی (هیستروسکوپی یا میومکتومی) انجام میشود .
- درافراد فاقد رحم که قرار است از رحم اجاره ای جهت کاشت جنین استفاده شود .
سوالات متداول پس از انتقال جنین
❔یکی از رایج ترین سوالاتی که از سوی مراجعین به ویژه آنهایی که از شهر یا روستاهای دیگر برای درمان به شهر دیگری سفر می کنند , پرسیده می شود; نحوه بازگشت به منزل و امکان استفاده از هواپیما , قطار و اتوبوس است . باید بدانید سفر با این وسایل هیچ تاثیری در سلامت جنین نداشته و هیچ سند علمی برای اینکه مسافرت بعد از انتقال جنین , خطرآفرین است وجود ندارد . با اینحال برخی مراکز درمانی بین المللی و داخلی توصیه می کنند که در صورت امکان , سفر خود را تا روز بعد از انتقال به تعویق بیاندازید . پس از انتقال جنین در صورت مسافرت طولانی مدت با ماشین , بهتر است هر یک ساعت یکبار خانم پیاده شده , راه برود و مایعات بنوشد .
✳نکته قابل توجه در نحوه خوابیدن بعد از انتقال جنین این است که خانم ها باید احساس راحتی داشته باشند . در این دوران راهکارهایی جهت بهبود کیفیت خواب توصیه می شوند که به شرح زیر می باشند:
- تنظیم دمای مناسب اتاق خواب بین 16 تا 19 درجه سانتی گراد
- قرار دادن اسطوخودوس در اتاق خواب
- اجتناب از نوشیدن 🚫☕ چای و کافئین 4 تا 6 ساعت قبل از خواب
- عدم مصرف مواد غذایی 2 تا 3 ساعت پیش از خواب
- گوش دادن به 🎵 موزیک های آرام
- استفاده نکردن از تلویزیون , لپ تاپ و گوشی تلفن همراه 30 دقیقه قبل از خواب .
✳ مصرف 🚭 سیگار - 🍷 الکل و تنباکو از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر روی میزان موفقیت بارداری می باشند ، مصرف موارد نامبرده , تاثیر منفی بر باروری , کیفیت تخمک و اسپرم و در نتیجه کیفیت جنین دارد مطالعات نشان می دهند که حتی مصرف کوتاه مدت سیگار و تنباکو اثرات منفی بر روی مراحل مختلف بارداری دارد .
